Lonoikamakahiki: Mokuna ʻElua

KO LONOIKAMAKAHIKI ʻIMI ʻANA I NĀ HANA ʻOI O KA WAIWAI

I ko Lonoikamakahiki wā i hoʻonaʻauao loa aʻe ai, makemake aʻela ʻo ia e ʻike maopopo i nā hana ʻoi o ka waiwai, a no laila, hoʻāʻo pākahi akula ʻo ia i nā hana leʻaleʻa, a me nā hana kaua a kona makua kāne, nā hana hoʻi āna i ʻōlelo ai i kona mau kahu, he mau hana waiwai ʻole.

A i ko Lonoikamakahiki hoʻāʻo ʻana, maopopo ihola nō he waiwai ʻole ia mau mea, a e like hoʻi me kāna ʻōlelo mua, ʻo ka ʻalo ihe a me ka ʻōʻō ihe, ka maʻa a me ka mālama i ke Akua nā hana waiwai. Akā, no ko Lonoikamakahiki makemake nui e ʻike i ka hana i ʻoi aku o ka waiwai, no laila, kaʻahele aʻela ia ma ka mokupuni ʻo Hawaiʻi, ʻo ia a me kona mau mākua a me nā kahu pū.

ʻO Hāuna naʻe a me kona kaikaina me Loli, nā kahu hoʻi o ua ʻo Lonoikamakahiki, he mau kāula lāua, he mau kānaka haipule hoʻi, a ua ʻōlelo ʻia he mau kānaka mana lāua. He hiki iā lāua ke hana i nā hana mana he nui ma ka inoa o ko Keawenuiaʻumi Akua, a me ko lāua Akua hoʻi.

Ma kēia kaʻapuni ʻana o Lonoikamakahiki me kona mau mākua, a hiki ma Hilo, a noho ihola ma Kanokapa, kahi e pili pū ana me ka nuku o ka muliwai ʻo Wailuku. E noho ana ʻo Kawaʻamaʻukele ma laila, he kahuna kākāʻōlelo nui. Ua ʻelemakule ʻo ia, a poʻohina nō hoʻi. Akā, he mea haʻohaʻo naʻe ia iā Lonoikamakahiki i kona ʻike ʻana aku i kēlā ʻelemakule, no ka mea, ʻo kēlā kanaka ke kanaka ʻano ʻē i hiki mai i ke alo o Keawenuiaʻumi, a ua loloa hoʻi kona lauoho a hiki i lalo i ka pūhaka, e like mau me ke ʻano o nā Kāhuna nui. A ʻike akula ʻo Lonoikamakahiki i ua ʻelemakule nei, ʻoiai e noho pū ana ʻo ia me kona mau kahu. Nīnau malū akula: “He Akua anei kēlā ʻelemakule lauoho loloa?”

ʻĪ akula nā kahu: “ʻAʻole he Akua. He kanaka nō. He kākāʻōlelo naʻe. He kahuna nui ʻo ia me nā ʻoihana kahuna a pau.”

Nīnau hou akula ua ʻo Lonoikamakahiki: “He aha ka waiwai o ia ʻelemakule?”

ʻĪ aku nā kahu: “ ʻO ke kanaka ʻike i ke kākāʻōlelo, he kanaka nui ia i mua o ke alo aliʻi. He kanaka akamai i ka ʻōlelo, ma kāna ʻōlelo e ʻōlelo ai, ma laila ke Aliʻi e hoʻolohe ai. Nāna e ʻike ka pōmaikaʻi o ka ʻāina a me ke kanaka. He hiki i kēlā kanaka ke ʻike mai i ke kanaka waiwai a me ka waiwai ʻole, ke Aliʻi waiwai a me ka waiwai ʻole.

A lohe ʻo Lonoikamakahiki i kēia ʻōlelo a ke kahu, he mea pūʻiwa loa ia nona, no kona lohe ʻana i ka ʻōlelo, he hiki ke ʻike i ke Aliʻi waiwai, a me ka waiwai ʻole. No laila, ʻōlelo akula ʻo ia i kona mau kahu, me ka ʻī aku: “ ʻĀ, e ʻike mai nō auaneʻi kēlā ʻelemakule lā iaʻu?”

ʻĪ aku nā kāhuna: “ ʻAe, ʻaʻole ʻoe e nalo, a me kāu hana ma hope aku.”

ʻĪ hou akula ʻo Lonoikamakahiki i nā kahu: “He kanaka kapu anei kēlā, ʻaʻole e kamaʻilio ʻia aku e kamaliʻi? ʻO nā kānaka makua wale nō anei?”

ʻĪ akula nā kahu: “Nāu e kamaʻilio kēlā ʻelemakule. I mālama ʻia hoʻi nā kākāʻōlelo a me nā kāhuna no ʻoukou, no nā Aliʻi.

A no kēia mea, hoʻouna akula ʻo Lonoikamakahiki i kekahi kahu ona e kiʻi i ke kākāʻōlelo iā Kawaʻamaʻukele. A hiki maila i mua o Keawenuiaʻumi me Lonoikamakahiki, ʻī akula ʻo Lonoikamahiki: “I kiʻi ʻia aku nei ʻoe no koʻu lohe ʻana he ʻelemakule akamai ʻoe i ka ʻike mai i ke Aliʻi waiwai a me ka waiwai ʻole; no laila, nānā mai ʻoe iaʻu, maliʻa paha he Aliʻi ʻilihune wau ma kēia manawa aku, a e haʻi mai ʻoe i kaʻu mau hana ma kēia hope aku.”

ʻĪ mai ʻo Kawaʻamaʻukele: “He Aliʻi waiwai nō ʻoe i kekahi manawa, aia a hiki aku i kou wā kanaka makua, a laila, ʻilihune ʻoe. ʻAʻole ou kanaka, akā, he Aliʻi koa ʻoe. “

ʻĪ hou akula ʻo Lonoikamakahiki: “I aha kaʻu hana e hana ai i waiwai ai? A inā ua ʻike ʻoe i ka hana waiwai noʻu, a laila, e aʻo nō kāua.”

Noho ke kahuna a liʻuliʻu me ke kali ʻana i kona manawa e ʻōlelo mai ai iā Lonoikamakahiki, a laila, ʻōlelo akula: “ ʻO ka hana e kaulana ai ʻoe a puni nā moku, ʻo ke kākāʻōlelo, a me ka hoʻopāpā. Inā e akamai ʻoe ma nā hana hoʻopāpā, a laila, waiwai ʻoe.” Ma ka ʻōlelo a ke kahuna kākāʻōlelo, hoʻolohe akula nō ʻo Lonoikamakahiki.

Ma hope iho o ia manawa, aʻo aʻela ʻo ia i ka ʻoihana hoʻopāpā ma ka ʻaoʻao kākāʻolelo, a naʻauao ʻo ia ma ia hana. A ʻo ia ka ʻoihana i kaulana nui ai ʻo Lonoikamakahiki a puni nā moku. ʻO ke kolu nō hoʻi ia o kā Lonoikamakahiki mau hana akamai a hiki i kona make ʻana; a nui loa ka pilikia o kekahi poʻe Aliʻi iā ia.

Ma hope mai o kona aʻo ʻana i ka ʻoihana hoʻopāpā ma Hilo, hoʻi akula ʻo ia me kona mau mākua a noho ma Nāpoʻopoʻo, a hoʻomaka akula ʻo ia i ka hoʻopāpā me nā hoa pāʻani ona. A lilo ihola ka hana hoʻopāpā i mea makemake nui na Lonoikamakahiki a pau ka lā, a pēlā aku. Akā, ʻo Lonoikamakahiki, ua hoʻolawehala wale aku ʻo ia i kona mau hoa pāʻani i mea e hoʻopāpā ai, he mea e hōʻaʻo ai i kāna ʻoihana hoʻopāpā. ʻO nā pūʻulu kamaliʻi a pau o Kealakekua, ua hoʻopāpā mau ʻia e Lonoikamakahiki, akā naʻe, ʻaʻole i ʻike ʻo Lonoikamakahiki i kona akamai ma ia hana hope āna i aʻo ai, akā, ʻo ka mea nāna i aʻo aku, ua ʻike aku ʻo ia i ke akamai ma ka hoʻopāpā ʻana.

Ma ko Lonoikamakahiki mau lā hoʻokanakamakua, lawe aʻela ʻo ia i kona kaikuahine iā Kaikilani i wahine nāna. Mai ia manawa mai, e pono wale nō ko lāua noho ʻana. ʻAʻole i loaʻa iā lāua ka mea ʻino ma ko lāua noho pū ʻana. I loko o ko lāua manawa i noho ai, ʻaʻole i loaʻa ke keiki iā lāua a hiki i ko lāua make ʻana. Akā, ʻo Kaikilani ka mea i hānau nā keiki ʻekolu me kekahi mea ʻē aʻe me Kanaloakuaʻana, he makua kāne nō no ua ʻo Kaikilani. I ia ʻike ʻana o Kanaloakuaʻana me Kaikilani, loaʻa ʻo Kalaniʻoʻumi a me Kealiʻiokalani, he mau kaikamāhine lāua, a ʻo Keākealani ke keikikāne.

Ma mua o ko Keawenuiaʻumi make ʻana, kauoha aʻela ʻo ia iā Lonoikamakahiki e noho ma ka noho aliʻi, akā, ʻaʻole pēlā ko Lonoikamakahiki manaʻo. ʻO kā Lonoikamakahiki manaʻo i ʻōlelo aku ai i kona makua kāne, ʻaʻole ona makemake e kū koke i ka moku, aia a mākaukau ʻo ia ma nā mea kaua, a ʻailolo hoʻi, a laila, kū i ka moku. A no laila, hoʻoili aʻela ʻo Keawenuiaʻumi i ka ʻāina a puni ʻo Hawaiʻi no Kaikilani. A make akula ʻo Keawenuiaʻumi, kū aʻela ʻo Kaikilani i ka moku. ʻO ia ka wahine aliʻi i ʻai i ka moku.

Ma ia hope mai o ko Kaikilani ʻai moku ʻana, kaʻapuni aʻela ʻo Lonoikamakahiki iā Hawaiʻi a puni, e hōʻike ana i kona ʻike ma nā mea āna i aʻo ai o ka ʻoihana kaua, a lanakila aʻela ʻo ia ma ia mau hana. Akā, kuʻi akula kēia mau hana a Lonoikamakahiki a lohe ʻo Kanaloakuaʻana. A i ka hoʻi ʻana aku o Lonoikamakahiki mai kāna huakaʻi kaʻapuni aku, hoʻomaka aʻela ʻo ia i ka mokomoko me Kanaloakuaʻana, no ka mea, he akamai ʻo ia i nā ʻoihana kaua a pau. Akā, i mea e ʻike ai ʻo Kanaloakuaʻana i ke akamai o Lonoikamakahiki, no laila, hoʻāʻo hou lāua i ka mokomoko. A laila, hoʻāʻo akula nō ʻo Kanaloakuaʻana ma ka ʻōʻō ihe; ʻī aku ʻo Lonoikamakahiki: “ ʻAʻole wau i aʻo i ka ʻōʻō ihe, akā, ʻo ka ʻalo ihe kaʻu mea i aʻo.” A hoʻāʻo lāua i ka ʻalo ihe. Iā Kanaloakuaʻana naʻe ka ihe. ʻO ka ʻalo kā Lonoikamakahiki. I ia hoʻāʻo ʻana a lāua, ua ʻike ʻo Kanaloakuaʻana, ua akamai. A laila hoʻāʻo hou akula ʻo Lonoikamakahiki no nā ihe ʻelua i ka manawa hoʻokahi, a ua akamai nō ʻo ia i ka ʻalo ʻana no ia mau ihe.

A ʻike akula ʻo Kanaloakuaʻana ua akamai ʻo Lonoikamakahiki, a laila, hoʻāʻo aʻela nō lāua no nā ihe ʻehā e hou i ka manawa hoʻokahi, akā, he mea ʻole ia iā Lonoikamakahiki; a pēlā nō kā lāua hoʻāʻo ʻana a hiki i nā ihe he ʻumi. ʻIke maopopo akula ʻo Kanaloakuaʻana, ua mākaukau ʻo Lonoikamakahiki ma kēia mau maka ihe, a laila manaʻo aʻela ʻo Kanaloakuaʻana e hoʻāʻo hou iā Lonoikamakahiki i ka ʻalo ʻana o ke olowalu ihe.

A i mea e maopopo ai iā Kanaloakuaʻana ke akamai o Lonoikamakahiki ma ka ʻōʻō ihe, lawe aʻela ʻo ia iā Lonoikamakahiki ma Kailua, ma ke one o Kaiakekua. A hiki akula ma laila, i ia manawa, ʻōlelo akula ʻo Kanaloakuaʻana iā Lonoikamakahiki: “Ua makemake au e ʻike i ko akamai loa, no laila wau i lawe mai nei ma ʻaneʻi e ʻike i kou akamai, no ka mea, ua hoʻāʻo kāua i ka ʻōʻō ihe ma ka ihe hoʻokahi a hiki i ka ʻumi, ua ʻike au i kou akamai ma ia mau ihe, akā, hoʻokahi mea i koe iā ʻoe, ʻo ka ʻalo i loko o ke olowalu ihe, inā e akamai ʻoe ma ia mau mea , a laila akamai ʻiʻo ʻoe.”

A pau kā Kanaloakuaʻana ʻōlelo ʻana no kēia mea, a laila kū maila ka poʻe ʻōʻō ihe ma ke alo mai a ma nā ʻaoʻao, koe kona kua, ua like paha me kanakolu ihe e hou i ka manawa hoʻokahi. Akā i ia hoʻāʻo ʻana, ʻaʻole i kū iki ʻo Lonoikamakahiki i ia mau ihe. Pēlā nō kā Kanaloakuaʻana hoʻāʻo ʻana. Mai ke kanakolu ihe a

hiki i ka ʻelua kaʻau, ʻaʻole ʻo Lonoikamakahiki i kū iki; hoʻokahi nō ʻeha ʻana o Lonoikamakahiki, i ʻeha nō i kāna ihe ponoʻī. Pēlā nō kā Kanaloakuaʻana hoʻāʻo ʻana a pau nā mea a Lonoikamakahiki i aʻo ai.