ʻUmi: Mokuna ʻUmi Kūmālua

Ko ʻUmi Make ʻAna

Ka Hūnā ʻIa ʻAna O Kona Kino Iā Koʻi

A kuapapa ke aupuni o Maui, hoʻi akula ʻo ʻUmialīloa i Hawaiʻi. A hiki i kona wā ʻelemakule, ua kālai ʻo Hawaiʻi i ka pōhaku i hale lua no ʻUmi, no kona kupapaʻu; a ua kauoha ʻo ia i kāna poʻe keiki, a me kāna poʻe kaikamāhine a me nā aliʻi a me nā makaʻāinana a puni ʻo Hawaiʻi a me Maui e kālai i pōhaku loloa huinahā, he anana ka loa a ʻoi aku, he iwilei ka laulā, a he hapa iwilei ka mānoanoa; he ʻalā ka pōhaku i kālai ʻia, aia ma ke ana o ʻUmialīloa ma Keōpū i Kailua.

ʻO kēia ʻauhau kaumaha, mai Hawaiʻi mai nō ia, a no laila ua pepehi ʻia ke kahu o ʻAihākōkō e Kihaapiʻilani, a ʻo ia ke kumu i naʻauʻauā ai ʻo ʻAihākōkō i ka moana, a ma Kapaʻahu i Kamaʻole no Kula kahi i pae ai, a ua kapa ʻia ka inoa o ia wahi ʻo Kaluaoʻaihākōkō. ʻAʻohe i maikaʻi loa ka hale lua pōhaku o ʻUmialīloa, a ua make ʻē ihola ʻo ia ma Kailua i Hawaiʻi.

I ka make ʻana o ʻUmialīloa, a lohe ʻo Koʻi, ʻo ia kekahi keiki hoʻokama a ʻUmialīloa, a ua kauoha mua ʻo ia i nā iwi ona nāna e hūnā loa a nalowale. ʻO kēia keiki hoʻokama a ʻUmi, i ka wā i kuapapa nui ai ke aupuni ma lalo o ʻUmialīloa, a pau ka ʻāina i ka ʻokiʻoki, a ʻo kona mau ʻāina, mai Waimanu a hiki i Pololū, ʻo kona mau kaikuahine nō nā noho hale, a kū aʻela ia a aʻo i ka ʻaeʻa hele mai Hawaiʻi a Kauaʻi. Hoʻi maila mai Kauaʻi mai a noho ma Keoneʻōʻio i Honuaʻula, a moe wahine i ia wahi a kamaʻāina, a loaʻa nā keiki.

I ka lohe ʻana o Koʻi he maʻi make ko ʻUmialīloa, ʻo ka ʻōlelo akula nō ia i nā kaikunāne o ka wahine e holo pū i Hawaiʻi. ʻŌlelo maila ka wahine a Koʻi, “ʻAʻole ʻoe e lawe i koʻu mau kaikunāne; lawe paha auaneʻi ʻoe a pepehi ʻia aku e ʻoe koʻu mau kaikunāne.” “ʻAʻole,” wahi a Koʻi. I ko lākou holo ʻana mai Kīpahulu aku, a pae i Kohala, ua lohe i laila, ua make ʻo ʻUmialīloa. Mai laila aku lākou nei a pae i Kekaha, a pōʻeleʻele.

Aia ma Kekaha kekahi kanaka, ua kūlike nā ʻano me ko ʻUmialīloa, a ʻo ke kiʻi nō ia o Koʻi e pepehi a hoʻoili i ka waʻa. Mai Kekaha aku ʻo Koʻi mā a pae ka waʻa i ke ʻaʻā ma kai mai o Makaeo, aia i ke aumoe; ʻo ka piʻi akula nō ia o Koʻi a ua moe nā kiaʻi o ka lua, kahi i waiho ai ke kino o ʻUmialīloa. ʻO Piʻimaiwaʻa nō ke kiaʻi o loko o ka lua, a aia hoʻi ʻo Koʻi e komo aku ana me kēia kanaka pākuʻi.

Ua lohe nō ʻo Piʻimaiwaʻa ua lilo kahiko ke kuleana no ke kupapaʻu iā Koʻi. A hoʻomoe ʻia akula kēia kanaka, a lilo maila ke kupapaʻu o ʻUmialīloa ia Koʻi, a ʻo ka lilo akula no ia iā Koʻi ma ke ʻaʻā, a hiki i kai o Makaeo , a kau ma ka waʻa, a mai kēia pō a kēlā pō kau ana i nā pali hulaʻana o Waimanu a komo ana ʻo Koʻi i ka hale o ke kaikuahine.

A ʻike maila ke kaikuahine i ke kaikunāne, lele maila me ka uē nui. A lele akula ke kaikunāne a papani i ka waha o ke kaikuahine, “E hāmau, mai uē ʻoe; ʻauhea ke kāne a kāua? ” “Aia nō i mua.” “E kiʻi aʻe au,” a kiʻi akula ʻo Koʻi, a ala maila, a ʻike maila i ke kaikoʻeke, ʻakahi nō a hālāwai, a lele maila e uē, a papani akula i ka waha, “o ala mai auaneʻi nā keiki a kāua.”

ʻO ka puka akula nō ia a hālāwai me ke kaikuahine. ʻĪ akula ʻo Koʻi,” ʻAuhea ʻolua, ua hele mai nei au e hālāwai pū me ʻolua; ua lawe mai nei au i ka haku o kāua e nalo iā kākou. ʻElua ʻolua, hoʻokahi au a nalowale nā iwi o ka haku o kākou, o ka lua huna a ia nei, i laila e hūnā ai.”

ʻO ka lawe nō ia o Koʻi a me ke kaikoʻeke i ka lua huna a ua kaikoʻeke nei, no ka mea, ʻo ia ke keiki o nā pali hulaʻana. A ʻo ke kaula, a ʻo ka ʻaulima, ʻaunaki me ka pulupulu, a me nā mākaukau a pau, a ʻo ko lāua lawe nō ia i ke kino kupapaʻu o ʻUmialīloa, a hiki i kā lāua wahi i hūnā ai i ka pali lele koaʻe.

He nui nā mea i ʻōlelo ʻia, akā, ʻaʻole he hōʻike maopopo. Ua ʻōlelo ʻia ua make pū ke kaikoʻeke o Koʻi, a ua hoʻokuʻu ʻia i ka pali a make loa, eia ke kumu, o haʻi ʻia e ke kaikoʻeke.

I ka hoʻi ʻana mai, ʻo Koʻi wale nō ka i hoʻi mai, ʻōlelo akula ke kaikuahine iā Koʻi, “Ua hana loko ʻino aku nei paha ʻoe i ka makua o nā keiki a kāua.” “Hāmau; ʻo nā iwi o ko kāua haku, kā kāua mea huna a nalo a e noho e ʻai i ka waiwai o ka ʻāina.”

Ua ʻolelo ʻia, ua lawe nō ʻo Koʻi i nā iwi o ʻUmialīloa i Maui. Ua ʻōlelo ʻia, ua huli ʻia nā iwi o ʻUmialīloa, ʻaʻole loaʻa iki. Ua hoʻouka nō ʻo Koʻi i ka waiwai o nā pali hulaʻana i ia pō nō, me ka ʻike ʻole ʻia mai e kauhale, a hoʻi nō i Maui i ia pō.