Waiānapanapa

Waiʻānapanapa

He lua wai ia aia ma ka Hikina ʻAkau o nā hale o Honokalani, ma Hāna, Maui Hikina, he wahi kaulana nō hoʻi, ua ʻōlelo wale ʻia, ma Laila nō i pepehi ʻia ai ʻo Pōpōʻalaea (w), ʻo Haʻakua kekahi inoa ona.

ʻOiai hoʻi e noho ana ʻo Pōpōʻalaea, me kāna kāne, a no ka nui hana ʻino o ke kāne iā Pōpōʻalaea, pau ke aho, holo a hoʻi mai, komo i loko o ua lua wai nei.

Hoʻi mai kekahi kanaka mai ke kau pāʻoʻo mai, a ʻauʻau ma waho o ka puka o ua lua wai nei, ʻike akula kēia i ka māʻalo o ke aka o ke kāhili i loko o ka wai, a mana ʻo kēia he Aliʻi ko loko; a no ka mea hoʻi, ua hoʻohuoi ʻia ʻo Pōpōʻalaea i kona nalowale.

A lohe ke kāne, kiʻi ʻia maila ʻo Pōpōʻalaea e pepehi, a make ihola ia. ʻŌlelo mai na kamaʻāina, ʻo ka mea ʻulaʻula a keʻokeʻo ma ka pali, he koko a me ka lolo.

Ke ʻano o ke ana, a me ka wai o loko. He ʻāina ia e huli ana ka waha i ka ʻĀkau, (I kai,) ʻehā a ʻoi aku paha nā anana ka loa o ka waha o ke ana, a ʻo kahi i noho ai ʻo Pōpōʻalaea, he wahi ʻokoʻa kona, a he ʻokoʻa nō hoʻi ko ke kahu ona, e kaʻawale ana paha i nā anana ʻekolu a ʻoi aʻe ma waena o lāua. He mau anana ʻelua paha mai ka puka e komo ai a i kahi a lāua e noho ai.

Ke ʻano o ka wai. He wai onaona kai nō, e like paha me ka wai o Kawaihae. Eia naʻe ka mea kupanaha, inā e luʻu iho ke kanaka i loko o ua lua wai nei, he keu a ke aʻiaʻi, ʻo ia nō ʻoe ka hapahaole lā, a i ʻole, he haole ʻokoʻa nō, aʻiaʻi ka lauoho o ke poʻo a me nā wahi a pau o ke kino. A inā paha e paʻa loa ia aʻiaʻi ma luna o ka poʻe i luʻu i loko o ua lua wai lā, inā nō paha ua lilo mua ʻo Hawaiʻi nei i lāhui ʻili keʻokeʻo, a ma hope maila paha ka waʻa ʻo Hilo, pau la ia pilikia, hala ia luʻuluʻu. He wai nō kēia ua ʻauʻau pinepine ʻia e nā aliʻi, a me kekahi poʻe kaulana ʻē aʻe, pēlā mai nā kamaʻāina.

Ua ʻikemaka maoli nō hoʻi au [i] ia wai, a e hoʻomanaʻo e ka poʻe e heluhelu ana i kēia, maliʻa o kū ʻia ka manaʻo o kekahi poe e makemake ana e hele e makaʻikaʻi ma Hāna, Maui Hikina, a e hele mai e ʻike i ka wai hoʻoluʻu pau wale ʻo Waiʻānapanapa.

ʻO au nō me ke aloha, a me ka mahalo,

E. H. Paulo