Punia: Mokuna ʻElua

I ka hala ʻana aʻe o nā mahina lehulehu, ua hoʻomaopopo loa akula ʻo Leimakani i ka hāpai ʻiʻo o Hina i ke keiki. A ua lilo ʻiʻo nō ia i mea hauʻoli nui no kona manaʻo, ʻoiai, eia hoʻi lāua i nā lā e manaʻo ʻia ai, ua hala ka wā loaʻa o ke keiki.

I ke kokoke loa ʻana mai i ka wā e hōʻea mai ai ka mea nona kēia moʻolelo   i ke ao mālamalama, ua hoʻomaopopo akula ʻo Leimakani i ke ʻano ʻē o nā ʻōuli o ka lewa lani. A ua hoʻomaopopo ihola ʻo ia he keiki ʻiʻo aku ana nō kēia o nā hana kupanaha e like me ka ʻōlelo a ka makāula iā ia.

I ka hōʻea ʻiʻo ʻana maio ka wāe hānau ai ua keiki nei, aia hoʻi, ua hoʻomaopopo ʻia ka puni ʻana i ka ʻino mai ʻō aʻō o ka ʻāina. A ua kaikoʻo ka moana. A ua hāʻule maila nā paka ua ʻeloʻelo ma ka ʻāina. Ua kahe ka wai o nā kahawai, a huʻe ʻia maila nā pihaʻā moe wai o uka, a e popoʻi ana hoʻi nā nalu o ka moana laulā a i ka hoʻomaopopo ʻia aku e nā kamaʻāina o ua ʻāina haʻaheo nei ʻo Kohala, ʻo kekahi kēia o nā ʻino nui i hoʻomaopopo mua ʻole ʻia e nā kānaka.

I kēia wā e uhi puni ana ka ʻino ma luna o ka ʻāina, a ʻo ia ihola ka wā i hānau mai ai ka mea nona kēia moʻolelo. A ma muli o kēlā ʻino nui e pāhola ana  ma luna o ka ʻāina, ua kapa ihola ʻo Leimakani i kāna hānau kahi, ʻo “Punia”. ʻO ia hoʻi no ka punia ʻana o ka ʻāina a me ka moana i ka ʻino.

I ka hānau ʻana o Hina i kāna keiki, ua hoʻomaopopo koke ihola nō lāua i ke ʻano ʻoʻoleʻa o kēia keiki, me he keiki ala o ʻeono mahina. A ua hoʻomaopopo pū ihola nō hoʻi lāua i ke ʻano kanaka uʻi o kona mau helehelena. A ua lilo loa ia i mea hoʻohauʻoli maoli mai i ko lāua manaʻo. A ʻo kekahi mea o lāua i hauʻoli nui loa ai, ʻo ia nō ka loaʻa ʻana o ke keiki iā lāua, ma hope iho o ko lāua noho kāne wahine ʻana no ka manawa lōʻihi loa, me ka hoʻopōmaikaʻi ʻole ʻia mai me ke keiki i nā lā ʻōpio.

Ua hānai ʻia ihola ua keiki nei me ke ʻano punahele loa. A ua kiaʻi ʻia hoʻi kāna mau mea e ʻai ai, ʻoiai, ua makeʻe nui loa ʻia ke ola o ke kama kahi punahele  e kēia mau mākua makeʻe keiki. I ka hōʻea ʻana o nā makahiki o Punia i ka ʻekolu paha, ua hahai aku ke keiki i kona makuakāne ma kāna mau hana ma ka waena kīhāpai. A i ko Leimakani wā e kiʻi ai i kāna lua ula ma kai o ia kaha, aia pū nō ua keiki nei āna me ia. A ua lilo nō hoʻi ka pili aloha mau o ka makua me ke keiki, i mea e hōʻoi loa ʻia ai ka pumehana o ke aloha ma waena o lāua.

No kēia pili mau o ke keiki me ka makuakāne, a ua hoʻomaka pū akula nō hoʻi e lawelawe pū i nā hana mahiʻai me kona makuakāne. Ua kamaʻilio akula ʻo Leimakani i kāna wahine iā Hina, “E kuʻu Hina aloha ē, ke hoʻomaopopo nei au i ke ʻano makaʻala hana o kā kāua keiki. ʻAʻole ʻo ia i like me nā kamaliʻi ʻē aʻe, ka lilo nui o ka manaʻo i ka pāʻani. A ua maopopo ʻē nō iaʻu e ola ana kā kāua keiki, a ua aloha nō nā akua o ko kāua mau kūpuna ma ka hāʻawi ʻana mai iā kāua he  keiki maikaʻi, a he keiki hana a aloha makua. A inā paha e hōʻea mai ka wā oʻu e hele mua ai i ka ʻāina polikua a Kāne, a laila, ʻaʻole oʻu hopohopo ʻana no ko ʻolua noho ʻana iho. ʻOiai, ua hoʻomaopopo au i ke ʻano miki maoli o kā kāua lei kama i nā hana e pono ai ka noho ʻana.”

Ua lilo kēia mau ʻōlelo a Leimakani i kāna wahine i mea hoʻohauʻoli i ka manaʻo o Hina. ʻAʻole naʻe lāua i manaʻo mua no ke ʻano ʻōlelo a Leimakani no kona hele mua i ka “ ʻāina polikua a Kāne”, e hōʻea ʻiʻo mai ana nō ka hoʻokō ʻia o ia mau ʻōlelo. ʻAʻole nō ʻo Leimakani i hoʻomanaʻo aʻe i nā ʻōlelo wānana a ka makāula iā ia, i kona wā i hele mua ai e nīnau no nā ʻono ʻano ʻē a kāna wahine, a i ʻike ʻia hoʻi e kāua, e ka mea heluhelu, ma ka mokuna mua aku nei o kēia moʻolelo.

Ua hōʻike mua aku nei nō hoʻi ma ia mokuna mua o kēia moʻolelo, ʻo kekahi o nā hana a Leimakani e lawelawe mau ai, ʻo ia nō ka luʻu ula ma ka lae kahakai, a he lua ula maʻamau kāna e kiʻi mau ai, a ua lilo hoʻi ia lua ula i ipu kai nāna me kāna wahine. A i ka wā a Leimakani e kiʻi ai i ula ʻai na lākou, e kēnā mua ana ʻo ia i kāna wahine e hoʻā i ke ahi pūlehu ula, ʻoiai, ʻaʻole loa he wā āna i kiʻi ai i kāna lua ula a hoʻi nele mai ʻo ia. A ʻo kekahi mea kupanaha nō hoʻi iā Leimakani, ʻaʻole loa ʻo ia e kiʻi e luʻu i kāna lua ula punahele, a lawe mai paha a ʻoi wale aku ma mua o ka mea kūpono iā lākou e ʻai. I ka wā o lāua wale nō me kāna wahine, e luʻu ana nō ʻo ia a lawe mai i ʻelua ula wale nō. A i kēia wā hoʻi i nui kūpono loa aʻe ai ʻo Punia, a ʻike ka makuakāne i ka ikaika o ua keiki nei i ka ʻai ʻana, ua lawe mau mai ʻo ia he ʻekolu ula na lākou.

He hale pōloli ʻole ko Leimakani i ka ʻai. ʻAʻole nō hoʻi e nele kona ʻai ʻana    i ke kōkoʻolua o ka ʻai, ʻoiai, ʻaʻole ʻo ia i aʻo i ka palaualelo a moe wale paha i ka hale, a helu i nā ʻaho o kona hale. Ua ʻike mau ʻia ka uliuli o nā lau ʻuala ma kona waena, a ma muli nō o ia ʻano maʻamau i ka makuakāne i ka hana, no laila, ʻaʻole ʻo ia i hoʻomailani naʻaupō wale aku i kāna keiki. A i kona ʻike ʻana i ke ake hana o kāna keiki hānaukahi, ua kōkua pū akula ʻo ia i nā hana e mau ai ka hoihoi hana o     kāna keiki. A ma muli nō hoʻi o ia ʻike o ka makuakāne i ke ʻano hana o kāna keiki, ke kumu o kāna ʻōlelo ʻana i kāna wahine ʻo Hina.

I ka hōʻea ʻana o nā makahiki o Punia i ka ʻehiku, ua mākaukau pū ʻo ia i ka luʻu ʻana me kona makuakāne ma kēlā lua ula a lāua me kona makua. A i kekahi manawa ua luʻu aku ʻo ia me ka nānā aku o kona makuakāne iā ia, a ua loaʻa nō iā ia nā ula me ka maʻalahi. ʻAʻole nō naʻe ʻo Leimakani i hoʻokuʻu hoʻokahi i kāna keiki e hele hoʻokahi me kona hele pū ʻole me ia i kēlā wahi o ka lua ula a lāua.

I ka hōʻea ʻana o nā makahiki o Punia i ka ʻumi, ua lilo maoli ʻo ia i keiki ikaika ma ka hana, a ua like kona ikaika me he keiki ala o 17 a 18 makahiki. A ʻo nā keiki o 15 a hōʻea i ka 18 o nā makahiki, ʻaʻole loa kahi o lākou e lanakila ma luna o ke keiki a Hina me Leimakani. I ia manawa nō hoʻi i aʻo pū ai ʻo Leimakani i kāna keiki i ka ʻōʻō ihe, a i ka mokomoko, a i ke kūkini, a i ke kākā lāʻau, ʻoiai, he kanaka mākaukau ʻo Leimakani i ia mau hana hoʻoikaika kino o ia au kahiko o ka ʻāina.

I kekahi lā ma hope iho o ka pau ʻana o ka hana ma ka waena ʻuala, ua hele akula ʻo Leimakani i ka lae kahakai me kāna keiki, no ka luʻu ula ʻana, a iā lāua i hōʻea ai ma kahi o ka lua punahele a lāua, ua ʻōlelo maila ʻo Leimakani i kāna keiki, ʻo ia ke luʻu i mau ula na lākou, a e noho hoʻi ʻo Punia i kula. Ua ʻano hoʻolāʻau akula nō ke keiki, ʻo lāua pū nō ke luʻu, akā, ʻaʻole i ʻae mai ʻo Leimakani i kēia noi a kāna keiki. ʻAʻole nō i maopopo iā Punia ke kumu o kēia hōʻole ʻana o kona makuakāne iā ia, a e ʻike ana paha kāua i ke kumu nui o kēia hana a Leimakani.