Punia: Mokuna ʻEhā

I ka hōʻea ʻana aku nō o Punia i ka lua ula punahele a lāua me ka makuakāne, ua noʻonoʻo mua nō ʻo ia i kāna mea e hana ai e hoʻopūhili ai iā Kaiʻaleʻale a me kona pūʻali manō. I kona hōʻea ʻana ma ka lae kahakai, ua nānā ihola ʻo ia i ka lua ula a lāua me Leimakani, kona makuakāne i hala ma kēlā ʻaoʻao, a ua ulu maila ke aloha i ka makuakāne. Na wai nō hoʻi e ʻole ke aloha? Ua pili aloha ʻia kā hoʻi ko lāua ola ʻana mai ka wā ʻuʻuku mai o Punia.

Iā ia e nānā ana i lalo i ka lua ula, ua ʻike koke ihola nō ʻo Punia i ka moe lālani aʻe o ua manō Kaiʻaleʻale nei me kona pūʻulu manō. A i ia wā ʻo Punia i kāhea aʻe ai me ka leo nui, “Eia nō paha ʻo Kaiʻaleʻale ke moe nei, a ua pau pū nō paha i ka hiamoe me kona pūʻulu manō. Ke moe nei ʻo Kaiʻaleʻale e hoʻokūkū ana, e hoʻonānā ana, i ka māʻona o nā lā i hala aʻe nei, a iā ia auaneʻi e hiamoe ana, a laila, e luʻu nō au i ula na māua me kuʻu makuahine. Aia i kēlā lae ma ʻō lā kuʻu wahi e luʻu ai. A luʻu auaneʻi au a loaʻa nō nā ula ʻelua. A laila, hoʻi nō au i uka me kuʻu makuahine, me Hina. A ʻo kahi ʻuala aʻe nō o ka māla ʻuala a kuʻu makuakāne i kanu ai, a ola nō ko māua lā pōloli me kuʻu makuahine, me Hina ē.”

I  ka pau ʻana nō o  kēia leo kāhea o Punia, ke āiwaiwa, ua lohe akula nō ʻo Kaiʻaleʻale. A i ia wā i kāhea like aku ai ʻo ia i kona pūʻulu manō, “E ala aʻe e hoʻomākaukau. E makaʻala kākou a pau loa. Eia aʻe ka ʻīnaʻi ola o kēia lā pōloli o kākou. Ua noho mai nei a ua ʻono i ka ula o ka lua ula a lāua. A kiʻi  mai nei me     ka manaʻo paha, ua moe nā maka ʻaʻā mau o Kaiʻaleʻale. ʻOno ʻino kā hoʻi ka ʻiʻo palupalu o ke keiki a Leimakani. E hoʻolohe pono loa i kahi āna e luʻu ai. A iā ia nō auaneʻi a luʻu, ʻo ka wā maikaʻi loa nō ia e nahu aku ai, ʻoiai, e pouli ana nō ke kai no kona luʻu ʻana mai. E makaʻala, e aʻu poʻe punahele, ʻoiai, ua lawe ʻia mai ka ʻīnaʻi i mua o ko kākou maka!”

Iā Kaiʻaleʻale e aʻo hoʻomākaukau ana i kona pūʻali manō, aia nō ʻo Punia ke kū mākaukau maila me ka pōhaku e paʻa ana ma kona lima ma kahi āna i ʻōlelo mua ai. A i ka pohā ʻana nō o ke kai ma ia wahi, ʻo ka pau akula nō ia o ua pūʻulu manō nei i ka holo i laila. A i hākālia nō a hala nā manō ma kēlā wahi a Punia i hoʻolei ai i ka pōhaku, ʻo ko ia nei luʻu akula nō ia i ka lua ula a lāua me ka makuakāne e luʻu mau ai. A ʻoiai nō hoʻi, ʻaʻole i kiʻi iki ʻia ua lua ula nei, ua hele    nō hoʻi a piha pono, a ua maʻalahi wale kā ia nei luʻu ʻana aku. Loaʻa nō iā Punia nā ula ʻelua. ʻO ko ia nei ea aʻela nō ia me ka ʻāwīwī a kau nō kēia i kula. Hōʻea hou ana ua pūʻulu manō nei ma kahi a ia nei i luʻu  ai, a i ia wā kēia i kāhea aku ai me ka leo pāhenehene.

“Ā-hā-hā lā, e Kaiʻaleʻale ē. Luʻu iho nei nō ʻo Punia a loaʻa nō nā ula ʻelua. A ola nō māua me Hina, kuʻu makuahine. Na ke kahi, na ka lua, na ke kolu, na ka hā, na ka lima, na ke ono, na  ka hiku, na ka walu, na ka iwa,  a na  ka ʻumi lā, a na ka manō ʻumikumamākahi lā. A nāna nō i hahaʻi malū mai nei i ka mea e hana ai,  i pakele ai au iā Kaiʻaleʻale. ʻAʻole auaneʻi e nalo ia manō lā, he manō hiʻu wīwī!”

I ka lohe ʻana o Kaiʻaleʻale i kēia ʻōlelo a Punia i ia wā, ua kauoha aʻela ʻo ia i kona pūʻulu manō e moe lālani like lākou. A iā lākou i moe lālani like ai, ua hele aʻela ua aliʻi nei o nā manō e nānā i ka hiʻu o kona poʻe manō, a ua loaʻa ʻiʻo ihola nō kekahi manō hiʻu wīwī, a ʻo ko Kaiʻaleʻale pepehi akula nō ia i ua manō hiʻu wīwī nei a make loa, a pau aʻela nō i ka ʻai ʻia e lākou pūʻulu manō. I ka ʻike ʻana mai o Punia ua pepehi ʻia ka manō o ua pūʻulu manō nei, a laila, ʻōlelo ihola ʻo ia iā ia iho, “Ā-hā-hā! Loaʻa ia moepuʻu o kuʻu makuakāne.”

ʻO kona huli hoʻi nō ia me nā ula i kona lima, a i ka ʻike ʻana mai nō o ka makuahine i ka hoʻi ola aku o kāna keiki me nā ula ʻelua i ka lima, ua lilo loa ia i mea hauʻoli loa no ka makuahine. A ua hele koke akula ʻo ia e hoʻā ahi pūlehu no nā ula a lāua. I ka moʻa ʻana o nā ula, ua pāʻina ihola lāua, ʻo ia hoʻi e pāʻina ʻokoʻa ana nō hoʻi ʻo Hina ma kahi kaʻawale a e pāʻina ʻokoʻa ana nō hoʻi ʻo Punia ma kahi ʻokoʻa, e like nō hoʻi me ke ʻano o ka ʻai ʻana o ia manawai, ʻo ia hoʻi, he kapu ka ʻai pū ʻana o ke kāne me ka wahine.

I ka hala ʻana aʻe o kekahi mau lā, ua ʻōlelo hou akula nō ʻo Punia iā Hina,  kona makuahine, e hele hou nō ʻo ia i ka luʻu ula i kai. A i ka lohe ʻana o ka makua- hine, ua hōʻole maila ʻo ia me ka ʻōlelo pū mai i kāna keiki, “Mea paha ʻo kou hana pakele ʻana akula ia, a hele hou aku ʻoe, make mai ʻoe iā Kaiʻaleʻale a me kona   pūʻulu manō. E noho mai nō kāua, e kuʻu keiki, e ʻike aku nō hoʻi au iā ʻoe, a e ʻike mai nō hoʻi iaʻu. A ʻo nā wahi mea ʻuʻuku nō i loaʻa iā kāua, ʻai pū aʻe nō kāua. A i hiki mai nō hoʻi koʻu hopena, a laila, hūnā iho nō hoʻi ʻoe i koʻu mau iwi.”

I ka lohe ʻana nō o Punia i nā ʻōlelo a kona makuahine, ua ʻōlelo maila nō ʻo  ia iā Hina, “E kuʻu makuahine aloha, mai ʻauʻa ʻoe iaʻu, ʻoiai, ua paʻa kuʻu manaʻo e hoʻokau i ka make ma luna o Kaiʻaleʻale a me kona pūʻulu manō a i kū ai hoʻi  kuʻu mākaia ma luna o kēlā poʻe manō nāna i hoʻopōʻino kuʻu makuakāne. A e hoʻomanaʻo ʻoe, e kuʻu makuahine, ʻaʻole e kō ia manaʻo oʻu, ke noho wale au i  uka nei a he kohu wahine koʻu ʻano. E ʻoluʻolu ʻoe e hoʻokuʻu maikaʻi mai iaʻu, a i hoʻokau ai hoʻi au i ka hoʻopaʻi i luna o nā poʻe nāna i pepehi hoʻomāinoino i kuʻu makuakāne.”

I ka lohe ʻana nō o Hina i kēia mau ʻōlelo a kāna keiki, ua hoʻopau koke aʻela nō ʻo ia i kona manaʻo ʻauʻa i kāna keiki, a ua hoʻokuʻu maikaʻi akula iā ia me ke noi pū nō naʻe iā ia e mālama pono loa iā ia, a e noʻonoʻo hoʻi i kona makuahine. Ua iho akula nō ʻo Punia a hōʻea nō i kahi nō āna i kū mua ai. A i kona nānā ʻana iho nō i lalo o ka lua ula a lāua me ka makuakāne, ua ʻike ihola nō ʻo ia iā Kaiʻaleʻale e moe like ana nō me kona pūʻulu manō. Ua kāhea ihola nō ʻo ia i ua manō ʻai  kanaka  nei, “He moe kā e Kaiʻaleʻale. ʻAʻole hoʻi he ala aʻe a hoʻomākaukau no ka ʻai ʻana iā Punia. Eia ʻo Punia lā, ke keiki luʻu ula a Hina, i iho mai nei nō i ka luʻu ula i loaʻa nō ka ʻīnaʻi o ka ʻuala ʻono a māua me kuʻu makuakāne i kanu ai. ʻAʻole nō au e luʻu ana ma ka lua ula nei a māua e luʻu ai me kuʻu makuakāne, akā, e luʻu ana au ma  ka lua ula a kuʻu makuahine, a Hina, i kuhikuhi mai nei iaʻu. Aia ia lua ula a kuʻu makuahine ma kēlā ʻaoʻao o ka lae. E luʻu ana au me ka ʻāwīwī ma mua o ka hōʻea ʻana aʻe o Kaiʻaleʻale i kuʻu wahi e luʻu ai. A luʻu lā, ea. A luʻu hoʻi au lā i ka lua ula a kuʻu makuahine.”