Punia: Mokuna ʻElima

Me kēia mau ʻōlelo a Punia, ua nou akula ʻo ia me ka ikaika i ka pōhaku ma   kēlā ʻaoʻao o ka lae pōhaku. A i ka pohā ʻana nō o ke kai o ka pōhaku a Punia ma         ia wahi, ʻo ka holo ʻāwīwī akula nō ia o ua poʻe manō nei i ia wahi. A e alakaʻi ʻia    ana nō hoʻi e Kaiʻaleʻale. I hākālia nō a hala ua poʻe manō nei, ʻo ko Punia luʻu ihola nō ia me ka ʻeleu a loaʻa nō nā ula ʻelua. A ʻo kona ea koke aʻela nō ia i luna, a kau akula i kula me ka palekana. Aia nō ua poʻe manō nei ke hōʻāʻā hele maila i kahi a Punia i nou ai i ka pōhaku.

Ua kāhea akula ʻo Punia me ka leo pāhenehene iā Kaiʻaleʻale, “E Kaiʻaleʻale   ē. Luʻu aku nei nō au me ka ʻeleu nui a loaʻa nō kaʻu  mau ula mai ka lua ula a māua  me kuʻu makuahine, a ea koke aʻe nei nō au i luna ma mua o ka hōʻea ʻana aʻe o Kaiʻaleʻale. A pakele nō au. A na ka manō ʻōpū nui nō au i aʻoaʻo mai pēlā e hana    ai.”

I ka lohe ʻana nō o Kaiʻaleʻale i kēia mau ʻōlelo a Punia, ʻo kona kauoha aʻela nō ia i nā manō ona e moe like lākou. A laila, nānā aʻela ʻo ia i kona pūʻulu manō a i ka ʻike ʻana nō ona i ka manō ʻōpū nui, ʻo kona ʻōlelo akula nō ia i ia manō. “ ʻEā,  eia kā nāu i aʻoaʻo aku nei iā Punia i ka mea e hana ai. E pono ʻoe e make.” A ʻo ka pepehi ʻia akula nō o ia manō e Kaiʻaleʻale ke aliʻi o nā manō.

A i ka ʻike ʻana mai o Punia i ka make o ia manō, a laila, kāhea maila nō ʻo ia me ka leo pāhenehene iā Kaiʻaleʻale, “Ā-hā-hā! Loaʻa hou nō ia moepuʻu o kuʻu makuakāne āu, e Kaiʻaleʻale, i pepehi ai. Eia nō au ke hoʻi nei, e Kaiʻaleʻale, me nā ula o ka lua ula a kuʻu makuahine nō i kuhikuhi mai ai. A ʻo ka ʻuala aʻe nō o ka waena a māua me kuʻu makuakāne i kanu ai, a ola nō ko māua lā pōloli me Hina, kuʻu makuahine.” Me kēia mau ʻōlelo, ua hulihoʻi aku ʻo Punia no ko lāua home ma uka. A i ka ʻike ʻana mai o ka makuahine i ka hoʻi ola aku o kāna keiki, ua lilo loa ia i mea hauʻoli nona. A ʻo kona hoʻomākaukau maila nō ia i ke ahi e pūlehu ai  i nā ula a lāua. A i ka moʻa ʻana nō hoʻi, ua ʻai ihola lāua e like nō hoʻi me nā mea i hōʻike mua ʻia aku nei.

Noho hou ihola nō ʻo Punia a ʻono hou nō i ka ula o ka lua ula a kona makuakāne, a e like nō hoʻi me kāna hana mau, ʻo ke noi hoʻouluhua mau i kona makuahine, pēlā nō hoʻi ʻo ia i hana hou ai. ʻAʻole naʻe hoʻi i ʻauʻa loa mai kona makuahine iā ia, a ʻo ke kauoha wale mai nō iā Punia e makaʻala loa o make auaneʻi     iā Kaiʻaleʻale, ka manō nāna i pepehi kona makuakāne.

I ka hōʻea ʻana nō o Punia i ka lae kahakai, ua nānā ihola nō ʻo Punia i lalo o ka lua ula a lāua me kona makuakāne. A ʻike ihola nō i ka moe aʻe o ua Kaiʻaleʻale nei me kona pūʻulu manō i koe iho, hana hou ihola nō kēia e like nō hoʻi me nā hana mua i hōʻike ʻia aʻe nei. A i ka loaʻa ʻana nō o kā ia nei mau ula, a laila, kuhi- kuhi nō kēia, na ka manō hiʻu momona i aʻoaʻo mai iā ia e hana pēlā, a ʻo ka hope o nā hana a Punia, ua pepehi ʻia nā pūʻulu  manō ukali o ua Kaiʻaleʻale  nei, a hiki i ka pau loa ʻana, a koe hoʻokahi ihola ua manō Kaiʻaleʻale nei. A noʻonoʻo ihola ʻo Punia i kāna mea e hana ai, a i kū ai hoʻi kāna mākaia ma luna o Kaiʻaleʻale. A ʻo ke alahele wale nō paha āna e hana ai, aia nō a loaʻa iā ia ka mea e hana aku ai i ua   manō nei. A e ʻike ana paha kāua i nā mea a ua Punia nei i hana ai. A ma ia mea e       ʻike ai kāua, e ka mea heluhelu, i ke kū ʻiʻo a kū ʻole paha o ka mākaia a Punia ma   luna o Kaiʻaleʻale.

Ua ʻōlelo akula ʻo Punia i kona makuahine, e nala i moena makaliʻi loa, a e pālua hoʻi ka maka o ka moena. A ua ʻae maila nō ka makuahine i kēia kauoha a kāna keiki iā ia. I ia manawa pū nō hoʻi ʻo Punia i kālai ai i mau lāʻau ʻelua, he iwilei ka lōʻihi, a hoʻomākaukau pū ihola nō hoʻi i ka nānahu, ka pulupulu, paʻakai, i  loko o ka ipu liʻiliʻi a hoʻomākaukau pū ihola nō hoʻi i ō nona e pono ai. A ua lawe pū aʻela nō hoʻi i iwi ʻopihi e waʻu ai, a he pāhoa hoʻi, ʻo ia nō hoʻi ka pahi ʻoki o ia manawa.

I ka mākaukau ʻana o kēia mau mea a pau, ua hoʻō ihola ʻo ia i ua mau mea nei a pau i loko o ke ʻeke moena, a laila, ʻōlelo akula ʻo ia iā Hina, kona makua- hine, “E kuʻu makuahine aloha, eia au e hele ana no kekahi huakaʻi lōʻihi. A e hala ana paha iaʻu nā anahulu ʻelua ma kēia huakaʻi aʻu. A ʻo kaʻu wale nō iā ʻoe e kuʻu makuahine, mai pīhoihoi ʻoe e kuʻu makua-hine no koʻu nalowale lōʻihi. E noho nō ʻoe ma ke ʻano maikaʻi. A ʻo kaʻu nō e noi ʻē aku nei iā ʻoe, mai nīnau mai ʻoe i kahi aʻu e hele nei ma kēia huakaʻi hele lōʻihi aʻu. E noho nō ʻoe me ka hoʻomanaʻo mau nō i ko kāua mau ʻaumākua mai nā kūpuna mai.”

Me kēia mau ʻōlelo a ua Punia nei, ua lele akula ʻo ia a honi i ka makuahine, a huli aʻela, hāpai i ke ʻeke lauhala āna, a paʻa pū aʻela i nā lāʻau ʻelua āna i kālai maikaʻi ai, a ʻo kona kaha akula nō ia a iho no ka pali kahakai, kahi hoʻi o ka lua ula a lāua me kona makuakāne. A i kona hōʻea ʻana nō i ia wahi, ua nānā ihola kēia i lalo o ka lua ula, a ʻike ihola nō i ka moe aʻe o Kaiʻaleʻale. A i ia wā kēia i kāhea aʻe ai me ka leo nui, a i kumu nō hoʻi no Kaiʻaleʻale e lohe mai ai i kā ia nei ʻōlelo ʻana.

“Eia nō paha ʻo Manō Nui Kaiʻaleʻale ke moe mai nei. A inā nō wau e luʻu aku ana, e make ana nō au iā Kaiʻaleʻale. E make ana wau iā ia ke ale ʻokoʻa ʻia au e   ia i loko o kona ʻōpū. Akā hoʻi, inā ʻo ia e nahu ʻē ana iaʻu a moku au iā ia, a laila, ʻike ʻia nō ka lana o kuʻu koko i luna nei. A laila, loaʻa nō ke kuleana o kuʻu makuahine, ʻo Hina, e hoʻōla hou ai iaʻu a ola hou nō au ma ka mana o kuʻu koko e hoʻohana aku ai ʻo Hina i kona mana lapaʻau. Akā i ale ʻokoʻa ʻo Kaiʻaleʻale iaʻu i loko o kona ʻōpū, a laila kā hoʻi, make ʻiʻo au iā Kaiʻaleʻale.” I ka lohe ʻana o Kaiʻaleʻale i kēia mau ʻōlelo a Punia, ua hoʻoholo koke ihola nō ʻo ia i loko iho ona, e ale ʻokoʻa ʻia   ana ʻo Punia e ia.

I ka pau ʻana nō o kēlā mau ʻōlelo a Punia, ua hoʻomākaukau ihola nō kona  luʻu aku. A ma mua nō hoʻi o kona luʻu ʻana aku, ua kāhea hou aʻela nō ʻo ia me ka  leo nui, “A luʻu au ē, a luʻu lā. A inā nō e ale ʻokoʻa ʻia ana au e Kaiʻaleʻale, a laila, e make ana au. ʻAʻole oʻu mea e pakele ai. A inā hoʻi ʻo ia e nahu ana iaʻu, a laila, e ola ana au iā Hina, kuʻu makuahine, ma kuʻu koko e kahe ana.”