Punia: Mokuna ʻEhiku

Ua hoʻomaka maila nā poʻe ʻē aʻe e ʻakaʻaka pāhenehene i ua wahi kanaka nei, a e kamaʻilio mai ana kekahi, “ ʻAuhea ʻoe, ʻaʻole nō paha i pau loa kou wahi kānoenoe ʻapu ʻawa o ka pō nei? E hoʻi nō ʻoe, a na mākou nō hoʻi e ʻokiʻoki aku ka manō a kākou. O hoʻi a māmā ʻawa no kākou, a hoʻi aku nō hoʻi mākou me nā poke ʻiʻo manō, lāwalu nō a loaʻa ka pūpū o nā ʻapu ʻawa o kākou.” Me ia mau ʻōlelo, ua hehē aʻela ka ʻaka a ua poʻe nei, a i waena nō naʻe o kā lākou ʻakaʻaka ʻana, ua lohe maopopo ʻiʻo akula lākou i ka leo kanaka mai loko mai o ke kino o ka manō. “ ʻEā, e akahele hoʻi ke ʻoki ʻana, o moku hoʻi ke kanaka o loko.”

Ua oki pū ihola ka ʻakaʻaka ʻana o ua poʻe nei, a ua hekau maila ka makaʻu weliweli ma luna o lākou a pau, a i ia wā i kāhea aʻe ai kekahi wahi kanaka me ka leo nui, “Auē! Lapu ke kino o ka manō ē! Lapu ke kino o ka manō ē!” A me ia ʻōlelo ua hoʻolei akula ua wahi kanaka nei i kāna mau mea ʻokiʻoki manō, a holo akula  me ka māmā, a e kāhea ana hoʻi me ka leo nui, e like me nā ʻōlelo aʻela ma luna. Na kēia wahi kanaka hoʻi i holo, ʻo ka pau akula nō ia o nā mea a pau i ka holo me ke kāhea pū ʻana e like me kā kēlā wahi kanaka e holo kāhea ala. A ʻo ka poʻe e hele mai ana e ʻokiʻoki manō, ua ʻano kūnānā ihola lākou no ka hele loa ʻana i kahi o ke kino manō e waiho mai ana.

Ua hoʻomaopopo ihola nō ʻo Punia ua pau kēlā poʻe kānaka i ka holo, a ua makaʻu paha lākou. No laila, ua liuliu aʻela kēia no ka wehe ʻana i ka moena e pani    ana i ka waha o ua manō Kaiʻaleʻale nei. Iā ia nei nō naʻe e manaʻo ana e hana pēlā, ua lohe hou akula kēia i ka leo hauwawā o kekahi poʻe. A laila, manaʻo ihola kēia e noho mālie, a e ʻike hoʻi, he aha lā ka hana hou a kēia poʻe e hana mai ai. Ua hōʻea ʻiʻo maila nō kēia poʻe hou a hoʻopuni aʻela i ke kino o ua manō nei. A lohe akula nō ʻo Punia i ka leo kamaʻilio o ua poʻe nei, ʻaʻole naʻe kēia ʻo ka poʻe i lohe pono ai  i ka leo o Punia i kamaʻilio aʻe ai mai loko aʻe o ka manō.

No ka lohe ʻole paha o ua poʻe nei i ka leo kamaʻilio, ua hoʻomaka ihola lākou e ʻoki i ke kino o ua manō pae nei. A ua noho mālie loa ihola nō ʻo Punia no kekahi manawa. A ua maopopo nō iā Punia, inā nō ʻo ia e kamaʻilio hou ana, a laila, e pau hou ana nō kēia poʻe i ka holo e like nō hoʻi me ka poʻe mua i holo ai. A no ke ʻano piha ʻeu kolohe nō paha o kēia wahi keiki, a no kona manaʻo nō paha o hana ʻia mai paha auaneʻi kēia i nā hana e hoʻopōʻino ʻia ai kona ola, no laila, ua manaʻo ihola kēia e kāhea hou. Iā Punia nō ka hoʻomaopopo i ka wā kūpono e kāhea aʻe ai, ua kamaʻilio aʻela kēia, “ ʻEā, ʻoki ana nō hoʻi paha, a noʻonoʻo ana nō hoʻi i kanaka o loko nei. ʻAʻole hoʻi ke ʻoki naʻaupō iho, a moku hoʻi i nā mea ʻoki a ʻoukou.”

I ka lohe ʻana nō o ua poʻe hou nei i kēia leo kāhea mai loko aʻe o ka manō, ʻo ko lākou pau ihola nō ia i ka holo me ka hoʻomaopopo ʻole aʻe, a ua piha loa lākou i ka makaʻu. A ʻo wai nō hoʻi ia mea makaʻu ʻole i ka lohe pono aʻe nō i ka leo kamaʻilio mai loko aʻe o ke kino o ka manō a lākou e ʻokiʻoki ana?

Ma muli o ka pau ʻana o kēia poʻe hou i ka holo, ua makaʻu loa nā kānaka i ka hele hou ʻana e ʻokiʻoki i ke kino o ka manō pae. Ua ʻākoakoa aʻela naʻe lākou ma ka lae kahakai a nānā i ka waiho aku o ke kino manō. Ua ʻauheʻe akula ka ʻono manō maiā lākou aku, a ua noho maila lākou a nānā wale nō. ʻO ka poʻe hoʻi i holo mua ai, ua hoʻokaulana akula i nā mea pili i ke kamaʻilio aʻe o ke kino o ka manō. Na ia lono i hōʻike ʻia aku, i lawe hou mai i ka lehulehu o nā kānaka e mākaʻikaʻi i ke kino o ka manō pae ʻōlulo.

Ua noʻonoʻo ihola ʻo Punia i kāna mea e hana ai. A ua manaʻo ihola nō ʻo ia inā ʻo ia e puka aku, a hoʻomaopopo ʻiʻo paha kēia poʻe, he kanaka maoli ʻo ia, a laila, ʻaʻole paha e nele ko lākou huhū iā ia no kāna mau hoʻomākaʻukaʻu iā lākou. A laila, huli paha lākou a hanaʻino iā ia a pōʻino hoʻi ʻo ia ma mua o kona ʻike ʻana aku i kona makuahine aloha. Iā ia e nalu ana i kāna mea e hana aku ai, ua hamo   aʻela ʻo ia i kona poʻo a hoʻomanaʻo aʻela ʻo Punia, ʻaʻole ona lauoho. A he mea hoʻi ia i ʻike mua ʻole ʻia ma Hawaiʻi nei. No laila, ua hoʻoholo ihola ʻo ia i kāna mea e hana ai. E puka ʻo ia me kēlā ʻano ʻē nō, a i lilo ai ia i mea e makaʻu loa ai nā kānaka, a pau loa lākou i ka makaʻu. A kaʻawale loa kona alahele e hele ai a nalowale aku mai kānaka aku o ia wahi.

Wehe mālie maila ʻo ia i ka moena e pani ana i ka waha o ka manō Kaiʻaleʻale,  a nānā akula kēia i uka o ka ʻāina, a ʻike ʻiʻo akula kēia, ua piha ʻiʻo nō ʻo uka o ka- hakai i nā kānaka. A ua hoʻomaopopo akula kēia, ua kokoke nō e napoʻo aku ka lā, a inā ʻiʻo nō e ʻano mōlehulehu mai, a laila, ʻo ka wā kūpono ia a ia nei e puka aku ai mai loko aku o ka ʻōpū o ka manō Kaiʻaleʻale. Huki maila kēia i ka moena i loko, a laila, ʻoki aʻela kēia iā waena konu o ka moena i wahi e komo aʻe ai ko ia nei poʻo.   A ʻaʻahu aʻe kēia i ka moena me he kīhei kīpuka ala, a ʻo ko ia nei poʻo wale nō ke  ʻike ʻia mai e kānaka.

I ka mākaukau ʻana o nā mea a pau, a ua napoʻo akula ka lā, ʻo ia nō ko ia nei wā i ʻuā kani ka pihe aʻe ai. A me he ala he lehulehu ka poʻe i loko o ka ʻōpū o kēlā manō. A ua lilo kēia i mea hoʻopīhoihoi loa i ka poʻe e lohe mai ana i kēia ʻuāʻuā aku o ka leo mai kahi aku o ka manō e waiho ana. A ua ʻōlelo aʻela kānaka iā lākou iho, “ ʻEā, lapu ʻiʻo nō ua manō nei. A ke lohe ʻia akula ke kini a me ka lehu o ke akua. A ua maopopo he manō kupua ʻiʻo nō kēlā, a pakele maoli kākou i ka make i nā kinolau o kēlā manō.”

A i kānaka e hauwawā ana i waena o lākou iho, aia hoʻi, ua hoʻopūʻiwa loa ʻia lākou i ka puka ʻana mai o kēia mea ʻano ʻē mai loko mai o ua manō nei. Ua hele a hinuhinu kona poʻo, a he kapa kīpalalē kona e ʻaʻahu mai ana. A ʻo ke ʻano mōle- hulehu pū hoʻi, ua piha loa ihola nā kānaka i ka makaʻu. A i ka wā nō i hele pololei mai ai ua keiki kolohe nei a Hina me Leimakani, i kahi o kānaka e noho ana, ʻo ka wā nō ia i ʻuā aʻe ai ka poʻe ma laila, a hoʻomaka akula e holo me ke kāhea leo nui ʻana, “Auē! Lapu ka manō ē! Lapu ka manō ē!” A ʻo ka pau nui akula nō ia i ka holo me ka nānā hou ʻole aku i hope.

A no kānaka hoʻi ka holo, ʻo ko Punia hoʻomaka maila nō hoʻi ia e hahai ma hope o kānaka. A no kēia hahai ʻana mai hoʻi o Punia ma hope o ka poʻe e holo nei, ua nui loa ka makaʻu o kānaka. ʻAʻole hoʻokahi o lākou i huli mai e nānā i hope. A ua holo loa kahi poʻe a peʻe i loko o ko lākou mau hale.